Quá trình phát triển kinh tế - xã hội của một địa phương, một vùng hay một quốc gia luôn được cụ thể hóa bằng việc thực hiện những dự án ở những quy mô nhất định trong khu vực công cũng như khu vực tư nhân. Đối với các dự án ở khu vực tư, nhà quản lý luôn cân nhắc làm thế nào để những nguồn lực đầu tư cho dự án có thể mang lại những hiệu quả dương và như thế họ sẽ phải phân tích tài chính dự án (financial analysis of investment project) trên quan điểm cá nhân của nhà đầu tư. Chẳng hạn, một chủ trang trại muốn xây dựng một trang trại cà phê với diện tích vài trăm hectare ở vùng cao nguyên sẽ phải phân tích tài chính lợi ích và chi phí dự án trồng cà phê sao cho có lợi nhất trên quan điểm tài chính của cá nhân chủ trang trại.

Đối với những dự án trong khu vực công (còn gọi là dự án công), nhà quản lý xã hội cũng sẽ phải phân tích hiệu quả đầu tư của chúng trên quan điểm xã hội. Các chi phí đầu tư cũng như lợi ích mang lại của dự án công luôn diễn ra trong thời gian dài và đôi khi phải đứng trên quan điểm xã hội mới thấy được chúng một cách đầy đủ. Chẳng hạn, dự án xây dựng hệ thống đê bao ngăn mặn nhằm ngọt hóa vùng đất bị ảnh hưởng mặn để trồng lúa 2 vụ/năm sẽ tạo ra những lợi ích và chi phí nhất định. Chỉ khi đứng trên quan điểm xã hội mới thấy hết được những lợi ích và chi phí đó, nhất là những lợi ích hay chi phí về thay đổi sinh thái và môi trường,… Việc lượng giá những chi phí và lợi ích do dự án công tạo ra vì vậy luôn được xem xét kỹ lưỡng trên quan điểm xã hội để quyết định sử dụng nguồn lực có hiệu quả và khi đó, nhà quản lý xã hội sẽ phân tích kinh tế dự án (economic analysis of public project) hay còn gọi là phân tích chi phí - lợi ích (cost - benefit analysis: CBA).    

Phân tích chi phí - lợi ích là một khung phân tích giúp đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực đầu tư được áp dụng hữu hiệu cho cả dự án công lẫn dự án tư tùy theo quan điểm hay vị thế của nhà phân tích. Sự khác nhau giữa phân tích tài chính hay kinh tế của dự án nằm ở vị thế của nhà phân tích, đứng trên quan điểm cá nhân hay trên quan điểm xã hội. Hẳn nhiên, kỹ thuật phân tích khi đứng trên quan điểm xã hội tương đối phức tạp hơn vì có những lợi ích và chi phí do dự án tạo ra không được giao dịch trực tiếp trên thị trường, hay nói cách khác chúng không có giá (priceless). Giáo trình “Phân tích chi phí - lợi ích” vì vậy được viết nhằm cung cấp cho người đọc những kiến thức cơ bản có tính nguyên tắc, các phương pháp và công cụ thiết thực để có thể hiểu và tiến tới vận dụng thực hiện phân tích một dự án trong thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội ở những quy mô và vị thế khác nhau. Công cụ phân tích chi phí - lợi ích có thể vừa ứng dụng để phân tích tài chính cho một dự án tư hay phân tích kinh tế cho một dự án công; tuy vậy, trong phạm vi của giáo trình này, công cụ này đề cập chủ yếu cho phân tích kinh tế dự án công.

Giáo trình này là một tài liệu tham khảo cho sinh viên đại học, học viên cao học ngành Phát triển Nông thôn, Kinh tế Nông nghiệp, Kinh tế Tài nguyên Thiên nhiên, Hệ thống Nông nghiệp và Chính sách Công, … khi học các học phần KT418 và PD109 với thời lượng 2 tín chỉ. Ngoài ra, giáo trình này cũng rất hữu ích cho cán bộ giảng dạy, nghiên cứu, nhà làm chính sách ở các cấp độ khác nhau.  

Nội dung của giáo trình bao gồm các chương: (1) Giới thiệu phân tích chi phí - lợi ích; (2) Cơ sở lý thuyết kinh tế trong phân tích chi phí - lợi ích; (3) Nguyên tắc xác định chi phí và lợi ích; (4) Giá ẩn; (5) Lãi suất chiết khấu; (6) Các nguyên tắc và tiêu chí quyết định; (7) Phân tích độ nhạy; (8) Phần kết và các bài đọc thêm hỗ trợ cho các kiến thức liên quan.

Dù đã cố gắng để có được giáo trình này nhưng do kiến thức liên quan đến nhiều nội dung khá rộng nên giáo trình chắc hẳn còn những hạn chế nhất định. Nhóm tác giả chân thành cảm ơn và rất mong quý độc giả có những góp ý nhằm giáo trình được hoàn thiện hơn trong tương lai.